1.Ի՞նչ դեր ունեն կենսաբանական ռեսուրսները:Կենսոլորտ, Երկրի թաղանթ, որը բնակեցված է կենդանի օրգանիզմներով և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ,նրանց կենսագործունեության առարկաներով զբաղված։ «Կյանքի թաղանթ», Երկրի գլոբալ էկոհամակարգ։Կենսոլորտը Երկիր մոլորակի երկրաբանական ոլորտների մի մասն է, որը բնակեցված է կամ բնակեցված է եղել
կենդանի օրգանիզմներով։ «Կենսոլորտ» հասկացությունը ներառել է կենսաբանության մեջ Ժան-ԲատիստԼամարկը 19-րդ դարի սկզբում, իսկ: երկրաբանության մեջ առաջարկել է ավստրիացի երկրաբան Էդուարդ Զյուսը` 1875 թ.: Կենսոլորտի ամբողջական ուսմունքը ստեղծել է ռուս կենսաերկրաքիմիկոս և փիլիսոփա Վ.Ի.Վերնադսկին: Նա առաջին անգամ կենդանի մարմիններին հատկացրել է Երկիր մոլորակի կարևորագույնվերարտադրողական ուժի տեղը, հաշվի առնելով նրանց գործունեությունը ոչ միայն ներկայիս ժամանակում, այլևանցյալում: Գոյություն ունի նաև այլ ավելի լայն պարզաբանություն. Կենսոլորտ` տիեզերական մարմնի վրակյանքի տարածման ոլորտ։ Այն դեպքում, երբ կյանքի գոյությունը տիեզերական այլ մարմինների վրա դեռևսհայտնաբերված չէ, բացի Երկրից։ Կարծիք կա, որ կենսոլորտը կարող է տարածվել նրանց վրա ավելի թաքնվածբնագավառներում, օրինակ՝ քարոլորտ, խոռոչներում կամ սառցատակային օվկիանոսներում։ Այսպես, օրինակ,դիտարկվում է կյանքի գոյության հավանականությունը Եվրոպայի Յուպիտերի արբանյակների մեջ:2 .Ինչպես ենփոխազդում բույսերն ու կենդանիները աշխարհագրական թաղանթի մյուս ոլորտների հետ: Բերեք օրինակներ: Ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական նշանակությունը ցայտուն ձևովարտահայտվում էկենսոլորտում, որտեղ կյանքի գոյությունը պայմանավորված է ջրի առկայությամբ: Բացի այն, որ կենդանիօրգանիզմների 2/3-ը կազմում է ջուրը, նա նաև այն միջավայրն է, որի անմիջական մասնակցությամբ լուծվում ենսննդանյութերը: Բազմահազար ծովային կենդանիների ու բույսերի համար ջուրը կյանքի միջավայրէ:Օրգանիզմների փոխազդեցությունը մթնոլորտի վրա տեղի է ունենում գազափոխանակության ճանապարհով:Անմիջական ու սերտ կապ կա օրգանիզմների ու ջրոլորտի միջև: Ապրելով ջրերում այդ օրգանիզմները ներշնչումեն ջրերի թթվածինը, ջրի մեջ արտաշնչելով ածխաթթու գազ: Խորը և բազմակողմանի է օրգանիզմներիազդեցությունը քարոլորտի վրա: Երկրակեղևի տարբեր խորություններում օրգանիզմների մնացորդներիցառաջանում են մի շարք օրգանական նստվածքային ապարներ՝ նավթ, բնական գազ, ածուխ և այլն:
կենդանի օրգանիզմներով։ «Կենսոլորտ» հասկացությունը ներառել է կենսաբանության մեջ Ժան-ԲատիստԼամարկը 19-րդ դարի սկզբում, իսկ: երկրաբանության մեջ առաջարկել է ավստրիացի երկրաբան Էդուարդ Զյուսը` 1875 թ.: Կենսոլորտի ամբողջական ուսմունքը ստեղծել է ռուս կենսաերկրաքիմիկոս և փիլիսոփա Վ.Ի.Վերնադսկին: Նա առաջին անգամ կենդանի մարմիններին հատկացրել է Երկիր մոլորակի կարևորագույնվերարտադրողական ուժի տեղը, հաշվի առնելով նրանց գործունեությունը ոչ միայն ներկայիս ժամանակում, այլևանցյալում: Գոյություն ունի նաև այլ ավելի լայն պարզաբանություն. Կենսոլորտ` տիեզերական մարմնի վրակյանքի տարածման ոլորտ։ Այն դեպքում, երբ կյանքի գոյությունը տիեզերական այլ մարմինների վրա դեռևսհայտնաբերված չէ, բացի Երկրից։ Կարծիք կա, որ կենսոլորտը կարող է տարածվել նրանց վրա ավելի թաքնվածբնագավառներում, օրինակ՝ քարոլորտ, խոռոչներում կամ սառցատակային օվկիանոսներում։ Այսպես, օրինակ,դիտարկվում է կյանքի գոյության հավանականությունը Եվրոպայի Յուպիտերի արբանյակների մեջ:2 .Ինչպես ենփոխազդում բույսերն ու կենդանիները աշխարհագրական թաղանթի մյուս ոլորտների հետ: Բերեք օրինակներ: Ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական նշանակությունը ցայտուն ձևովարտահայտվում էկենսոլորտում, որտեղ կյանքի գոյությունը պայմանավորված է ջրի առկայությամբ: Բացի այն, որ կենդանիօրգանիզմների 2/3-ը կազմում է ջուրը, նա նաև այն միջավայրն է, որի անմիջական մասնակցությամբ լուծվում ենսննդանյութերը: Բազմահազար ծովային կենդանիների ու բույսերի համար ջուրը կյանքի միջավայրէ:Օրգանիզմների փոխազդեցությունը մթնոլորտի վրա տեղի է ունենում գազափոխանակության ճանապարհով:Անմիջական ու սերտ կապ կա օրգանիզմների ու ջրոլորտի միջև: Ապրելով ջրերում այդ օրգանիզմները ներշնչումեն ջրերի թթվածինը, ջրի մեջ արտաշնչելով ածխաթթու գազ: Խորը և բազմակողմանի է օրգանիզմներիազդեցությունը քարոլորտի վրա: Երկրակեղևի տարբեր խորություններում օրգանիզմների մնացորդներիցառաջանում են մի շարք օրգանական նստվածքային ապարներ՝ նավթ, բնական գազ, ածուխ և այլն:
3.Ի՞նչ միջոցառումներ է անհրաժեշտ բուսական և կենդանական ռեսուրսները պահպանելու համար:Որոնք է հնարավոր կիրառել ՀՀ-ում:
Գիտնականները եկան այն եզրակացության, որ բույսերի ու կենդանիների բազմազանության պահպանությանմիջոցառումներին կազմակերպված բնույթ տալու և արդյունավետությունը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ էնախ և առաջ բացահայտել այն բուսատեսակներն ու կենդանատեսակները, որոնք ոչնչացման վտանգի տակ են: «Կարմիր գիրքը»հազվադեպ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող օրգանիզմների համակարգված ցուցակնէ:Բուսական ռեսուրսների պահպանության կարևորագույն ուղղությունը բույսերի բազբազանության՝ գենոֆոնդիպահպանումն է: Գենոֆոնդը բուսատեսակների ժառանգական հատկանիշների ու հատկություններիամբողջությունն է: Ամեն մի բուսատեսակ ունի իր ուրույն, միայն իրեն բնորոշ ժառանգական հատկությունները:Գենոֆոնդը կյանքի շարունակման անհրաժեշտ պայմանն է: Բուսատեսակների պահպանության գործում կարևորէ դրանց հավաքի ճիշտ կազմակերպումն ու վերահսկումը: Բուսական ռեսուրսների պահպանման ուվերականգնման հիմնական ուղղություններն են ` գենոֆոնդի պահպանումը, հատուկ պահպանվող տարծքներիառանձնացումը, բույսերի <<Կարմիր գրքի>> ստեղծումը, անտառային տնտեսության կազմակերպումը,Անտառային հրդեհների դեմ պայքարը: Բուսական ռեսուրսները շատ կարևոր դեր են խաղում մարդու կյանքում,օրինակ մարդիկ բուսական ռեսուրսներից ստանում են ` դեղաբույսեր, սննդային բույսեր, կերաբույսեր և այլն:Իմկարծիքով դրանց պահպանման համար, կարևոր է բույսերի <<Կարմիր գրքի>> ստեղծումը: Իմ կարծիքովմարդկությունը պետք է ստեղծի հատուկ միջավայր բուսական ռեսուրսների համար, ՀՀ-ում նույնպես մարդիկկարող են ստեղծել հատուկ միջավայր բուսական ռեսուրսների համար:Մարդու տնտեսական գործունեությանհետևանքով վատթարանում են կենդանիների բնակատեղերի պայմանները: Ճահիճները չորանում են, գետերն ուլճերը ծանծաղում են և աղտոտվում տարբեր թունավոր նյութերով: Այս բոլորը բացասաբար է ազդում ջրումբնակվող կենդանիների վրա: Այսպիսի դեպքերում արհեստական ջրավազաններ են ստեղծում կենդանիներիբնակության համար: Մեծ է կենդանիների կլիմայավարժեցման և վերաբնակեցման դերը: Վերաբնակեցմանշնորհիվ հնարավոր եղավ վերականգնել ոչնչացման եզրին հասած մի շարք կենդանիների քանակը, իսկ որոշկենդանիներ փրկել իսպառ ոչնչացումից: Կենդանական ռեսուրսների պահպանման ու վերականգնման գլխավորուղղություններն են ` կենդանիների համար միջավայր ծառայող ջրային և բուսական ռեսուրսների պահպանումըև վերականգնումը, որսի կարգավորումը, արժեքվոր ձկնատեսակների մրցակիցների ոչնչացումը, հատուկպահպանվող տարածքներ ստեղծումը:Իմ կարծիքով այս ուղղություններից ամենակարևորը հատուկպահպանվող տարածքների ստեղծումն է, քանի որ տարածքների ստեղծման դեպքում կենդանիները կապրենավելի լավ պայմաններում:Կարևոր է նաև որսի կարգավորումը, այդ դեպքում շատ կենդանիներ չեն ծառայիորպես որս: ՀՀ-ում հնարավոր է ստեղծել արգելոցներ,արգելավայրեր, քանի որ դրանք հուսալի ապաստան ենհազվադեպ և արժեքավոր կենդանատեսակների համար:
Գիտնականները եկան այն եզրակացության, որ բույսերի ու կենդանիների բազմազանության պահպանությանմիջոցառումներին կազմակերպված բնույթ տալու և արդյունավետությունը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ էնախ և առաջ բացահայտել այն բուսատեսակներն ու կենդանատեսակները, որոնք ոչնչացման վտանգի տակ են: «Կարմիր գիրքը»հազվադեպ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող օրգանիզմների համակարգված ցուցակնէ:Բուսական ռեսուրսների պահպանության կարևորագույն ուղղությունը բույսերի բազբազանության՝ գենոֆոնդիպահպանումն է: Գենոֆոնդը բուսատեսակների ժառանգական հատկանիշների ու հատկություններիամբողջությունն է: Ամեն մի բուսատեսակ ունի իր ուրույն, միայն իրեն բնորոշ ժառանգական հատկությունները:Գենոֆոնդը կյանքի շարունակման անհրաժեշտ պայմանն է: Բուսատեսակների պահպանության գործում կարևորէ դրանց հավաքի ճիշտ կազմակերպումն ու վերահսկումը: Բուսական ռեսուրսների պահպանման ուվերականգնման հիմնական ուղղություններն են ` գենոֆոնդի պահպանումը, հատուկ պահպանվող տարծքներիառանձնացումը, բույսերի <<Կարմիր գրքի>> ստեղծումը, անտառային տնտեսության կազմակերպումը,Անտառային հրդեհների դեմ պայքարը: Բուսական ռեսուրսները շատ կարևոր դեր են խաղում մարդու կյանքում,օրինակ մարդիկ բուսական ռեսուրսներից ստանում են ` դեղաբույսեր, սննդային բույսեր, կերաբույսեր և այլն:Իմկարծիքով դրանց պահպանման համար, կարևոր է բույսերի <<Կարմիր գրքի>> ստեղծումը: Իմ կարծիքովմարդկությունը պետք է ստեղծի հատուկ միջավայր բուսական ռեսուրսների համար, ՀՀ-ում նույնպես մարդիկկարող են ստեղծել հատուկ միջավայր բուսական ռեսուրսների համար:Մարդու տնտեսական գործունեությանհետևանքով վատթարանում են կենդանիների բնակատեղերի պայմանները: Ճահիճները չորանում են, գետերն ուլճերը ծանծաղում են և աղտոտվում տարբեր թունավոր նյութերով: Այս բոլորը բացասաբար է ազդում ջրումբնակվող կենդանիների վրա: Այսպիսի դեպքերում արհեստական ջրավազաններ են ստեղծում կենդանիներիբնակության համար: Մեծ է կենդանիների կլիմայավարժեցման և վերաբնակեցման դերը: Վերաբնակեցմանշնորհիվ հնարավոր եղավ վերականգնել ոչնչացման եզրին հասած մի շարք կենդանիների քանակը, իսկ որոշկենդանիներ փրկել իսպառ ոչնչացումից: Կենդանական ռեսուրսների պահպանման ու վերականգնման գլխավորուղղություններն են ` կենդանիների համար միջավայր ծառայող ջրային և բուսական ռեսուրսների պահպանումըև վերականգնումը, որսի կարգավորումը, արժեքվոր ձկնատեսակների մրցակիցների ոչնչացումը, հատուկպահպանվող տարածքներ ստեղծումը:Իմ կարծիքով այս ուղղություններից ամենակարևորը հատուկպահպանվող տարածքների ստեղծումն է, քանի որ տարածքների ստեղծման դեպքում կենդանիները կապրենավելի լավ պայմաններում:Կարևոր է նաև որսի կարգավորումը, այդ դեպքում շատ կենդանիներ չեն ծառայիորպես որս: ՀՀ-ում հնարավոր է ստեղծել արգելոցներ,արգելավայրեր, քանի որ դրանք հուսալի ապաստան ենհազվադեպ և արժեքավոր կենդանատեսակների համար:
4.Ի՞նչ է կլիմայավարժեցումը: Բերել օրինակներ, նշեք բացասական ու դրական կողմերը:
Երկիր մոլորակի վրա կենդանիներն ու բույսերը տեղաբաշխված են տարբեր գոտիներում՝ ըստ իրենց գոյատևմանպայամաններից ու հարմարություններից: Գրեթե բոլորի պարագայում առաջին գործոնը տվյալ տեղանքիկլիմայական պայմաններն են: Ցանկացած կենդանի օրգանիզմ՝ լինի դա բույս թե կենդանի, ապրում է այնտեղ,որտեղ «սովոր է» կամ էլ այնտեղ, որտեղ իր նախկին սերունդն է բնակվել: Բայց մարդիկ՝ իրենցգործունեությունը ծավալելու համար, փորձել են իրենց ընտրած տեղանքին հարմարեցնել այն բուսերն ուկենդանիները, որոնք կարող են իրենց պիտանի լինել:Այդ ամենից էլ առաջ է եկել, և մինչև հիմա մարդկանցկողմից կիրառվում է կլիմայավարժեցման գործընթացը: Բառը հենց իրենից հուշում է, որ դա այն գործընթացն է,երբ բույսերն ու կենդանիները արհեստական կերպով՝ մարդու միջամտությամբ վարժվում են նոր կլիմայականպայմանների: Կլիմայավարժեցման, կենդանիների վերաբնակեցման ու պահպանման հարցերում մեծ դեր ենխաղում արգելոցները, արգելավայրերը և ազգային պարկերը: Դրանց լավ օրինակ է Հայաստանում գտնվողարգելոց ներից մեկը՝ Խոսրովի արգելոցը, որտեղ վերաբնակեցվել ու կլիմայավարժեցման են ենթարկվելբեզոարյան այծը, վարազը, լուսանը և շատ այլ կենդանիներ: Այդ արգելոցում հանդիպում են նաև շատհազվադեպ հանդիպող կենդանիների տեսակներ՝ հայկական մուֆլոնը, վայրի աղավնին, սպիտակագլուխ անգղը,գառնանգղը, ուսուրական բծավոր եղջերուն և այլն:Կլիմայավարժեցումը, որպես այդպիսին ունի մի բացասականկողմ, որը կարող է լուրջ հետևանքների հանգեցնել, դա տեսակի ոչնչացումն է: Մարդիկ շատ հաճախ փորձումեն ինչ-որ տեղում գոյատևող, կարմիր գրքերում գրանցված, ոչնչացման եզրին գտնվող կենդանիների կամբույսերի տեսակներին ենթարկել կլիմայավարժեցման և այդ գործողության ժամանակ լինում են դեպքեր, երբ այդքիչ մնացած տեսակն էլ արդեն վերանում է:Բացի այդ, այն ունի նաև շատ դրական կողմեր: Դրանցից մեկըտեսակի բազմացումն է:Օրինակ Աֆրիկայում բնակվող որևէ կենդանու, որը կարող է ապրել միայն շոգ ու չորպայմաններում, փորձեն վարժեցնել ավելի խոնավ ու բարեխառն կլիմայական պայմաններում բնակվելուն: Այդդեպքում կենդանու այդ տեսակի համար դրական կլինի առաջին հերթին իր շուտ ոչնչացմանհավանականությունը, ինչպես նաև, կբազմանա ոչ թե մի տեղում, այլ արդեն աշխարհի տարբերվայրերում:Չնայած այդ ամենին, վերաբնակեցումն օգնեց նաև վերականգնել ոչնչացման եզրին գտնվող մի շարքկենդանիների պահպանումը(սպիտակ արջ, ուսուրական վագր, զեբր և այլն):
Երկիր մոլորակի վրա կենդանիներն ու բույսերը տեղաբաշխված են տարբեր գոտիներում՝ ըստ իրենց գոյատևմանպայամաններից ու հարմարություններից: Գրեթե բոլորի պարագայում առաջին գործոնը տվյալ տեղանքիկլիմայական պայմաններն են: Ցանկացած կենդանի օրգանիզմ՝ լինի դա բույս թե կենդանի, ապրում է այնտեղ,որտեղ «սովոր է» կամ էլ այնտեղ, որտեղ իր նախկին սերունդն է բնակվել: Բայց մարդիկ՝ իրենցգործունեությունը ծավալելու համար, փորձել են իրենց ընտրած տեղանքին հարմարեցնել այն բուսերն ուկենդանիները, որոնք կարող են իրենց պիտանի լինել:Այդ ամենից էլ առաջ է եկել, և մինչև հիմա մարդկանցկողմից կիրառվում է կլիմայավարժեցման գործընթացը: Բառը հենց իրենից հուշում է, որ դա այն գործընթացն է,երբ բույսերն ու կենդանիները արհեստական կերպով՝ մարդու միջամտությամբ վարժվում են նոր կլիմայականպայմանների: Կլիմայավարժեցման, կենդանիների վերաբնակեցման ու պահպանման հարցերում մեծ դեր ենխաղում արգելոցները, արգելավայրերը և ազգային պարկերը: Դրանց լավ օրինակ է Հայաստանում գտնվողարգելոց ներից մեկը՝ Խոսրովի արգելոցը, որտեղ վերաբնակեցվել ու կլիմայավարժեցման են ենթարկվելբեզոարյան այծը, վարազը, լուսանը և շատ այլ կենդանիներ: Այդ արգելոցում հանդիպում են նաև շատհազվադեպ հանդիպող կենդանիների տեսակներ՝ հայկական մուֆլոնը, վայրի աղավնին, սպիտակագլուխ անգղը,գառնանգղը, ուսուրական բծավոր եղջերուն և այլն:Կլիմայավարժեցումը, որպես այդպիսին ունի մի բացասականկողմ, որը կարող է լուրջ հետևանքների հանգեցնել, դա տեսակի ոչնչացումն է: Մարդիկ շատ հաճախ փորձումեն ինչ-որ տեղում գոյատևող, կարմիր գրքերում գրանցված, ոչնչացման եզրին գտնվող կենդանիների կամբույսերի տեսակներին ենթարկել կլիմայավարժեցման և այդ գործողության ժամանակ լինում են դեպքեր, երբ այդքիչ մնացած տեսակն էլ արդեն վերանում է:Բացի այդ, այն ունի նաև շատ դրական կողմեր: Դրանցից մեկըտեսակի բազմացումն է:Օրինակ Աֆրիկայում բնակվող որևէ կենդանու, որը կարող է ապրել միայն շոգ ու չորպայմաններում, փորձեն վարժեցնել ավելի խոնավ ու բարեխառն կլիմայական պայմաններում բնակվելուն: Այդդեպքում կենդանու այդ տեսակի համար դրական կլինի առաջին հերթին իր շուտ ոչնչացմանհավանականությունը, ինչպես նաև, կբազմանա ոչ թե մի տեղում, այլ արդեն աշխարհի տարբերվայրերում:Չնայած այդ ամենին, վերաբնակեցումն օգնեց նաև վերականգնել ոչնչացման եզրին գտնվող մի շարքկենդանիների պահպանումը(սպիտակ արջ, ուսուրական վագր, զեբր և այլն):
Комментариев нет:
Отправить комментарий